Wist je dat Nederlanders tot de koplopers behoren als het gaat om koffieverbruik per hoofd van de bevolking? Geen grap, zelfs studenten lijken amper zonder koffie te kunnen — of ze doen in elk geval alsof. Maar het grote geheim: heel veel van die kopjes koffie helpen je eigenlijk totaal niet met concentreren. Sterker nog, misschien doe je het wel precies verkeerd…

Waarom denken we dat koffie helpt?

Laten we eerlijk zijn: tijdens tentamenweek ligt heel Hogeschool Utrecht vol met rijen studenten — mok in de hand, moed eronder. Bij de AH To Go op het station hoorde ik twee jongens roepen: “Ik kan echt niks zonder m’n cappuccino, anders kom ik niet vooruit!” Mijn buurvrouw (ze studeert psychologie) zweert zelfs dat haar brein na één espresso “aan” springt. Maar is dat echt zo?

Recent onderzoek (Volkskrant schreef er vorige maand nog over) laat zien dat koffie je een tijdelijke energieboost geeft, maar niet zozeer je concentratie verbetert. Ja, echt. Het gevoel van helderheid komt vaker van de gewoonte, niet van het cafeïne-effect zelf. En dat verklaart meteen waarom je na de derde kop soms alleen maar zenuwachtig zit te wiebelen, in plaats van op die lastige formule te focussen.

De fatale fout: timing en hoeveelheid

Hier zie ik het dus telkens misgaan. Studenten grijpen automatisch naar koffie zodra de concentratie afneemt — soms om 22:30 na een slopende dag. Maar volgens slaaponderzoekers uit Tilburg is dit precies het moment waarop je het NIET moet doen. Cafeïne belemmert namelijk je slaapcyclus, en slaap is cruciaal voor onthouden en verwerken van stof. Mijn collega Bas vertelde laatst dat hij na een dubbele espresso om tien uur ‘s avonds de halve nacht wakker lag… De volgende dag? Nauwelijks nog iets in zijn hoofd blijven hangen.

Ook de hoeveelheid telt. Je lichaam went razendsnel aan cafeïne — als je dus elke dag 4-5 koppen drinkt, voelt dat op een gegeven moment gewoon als “basislijn” en krijg je er nauwelijks nog een extra focus van. Misschien werkt het bij jou anders, maar ik betwijfel het eigenlijk.

Wat werkt dan wél voor focus?

Het klinkt saai, maar hydratatie werkt vaak beter dan nog een bakkie. Onderzoek uit Wageningen liet zien: zelfs lichte uitdroging (denk: 2-3 uur zonder drinken) verlaagt je concentratie fors. Probeer dus eens een fles water naast je laptop te zetten — simpel, maar werkt echt.

• Frisse lucht: Even 10 minuten buiten lopen doet wonderen, zei mijn oude mentor altijd. Had ie misschien toch gelijk.
• Koffie als beloning: Gebruik koffie níet als “wapen” tegen vermoeidheid, maar gun jezelf een kopje na een afgerond hoofdstuk.
• Regelmaat: Onregelmatig slapen is funest. Probeer vaste blokken te plannen, ook al komt er een goed feestje tussendoor.

Kleine cheats & praktische tips

– Heb je toch echt koffie nodig? Kies dan voor filterkoffie, liefst vóór 15:00 uur. Espresso’s na het avondeten — daar kun je op wachten.
– Af en toe een snelle wandeling maken (ook rond het station-gebied, waar het nooit saai is) werkt vaak beter dan nóg een cappuccino.
– Wissel warme dranken af. In ons studentenhuis draait de Chocomel minstens zo goed als de Senseo.

Tot slot — ieder brein is anders… misschien

Het is best lastig: iedereen zweert bij z’n eigen ritueel. Misschien ben jij juist die ene die na een dubbele latte om elf uur ‘s avonds nog 30 pagina’s onthoudt. Maar volgens wetenschappers (en mijn biologische klok) is de kans klein. Persoonlijk ben ik ermee gestopt — water, frisse lucht en af en toe één goede cappuccino blijken tóch het best voor mijn focus. Maar goed, wie ben ik.

In ieder geval: check volgende week eens hoeveel koffie je nu eigenlijk drinkt en of je zonder niet misschien véél scherper bent. Als je zelf nog gouden tips hebt (of gewoon een sterk koffie-verhaal): laat het weten in de reacties onderaan — pure inspiratie!