Huidige staat van de onderhandelingen

Moscow is naar verluidt niet tevreden met de wijzigingen in een controversieel Amerikaans conceptplan dat eerder uitlekte. Terwijl de Verenigde Staten hun diplomatieke inspanningen opvoeren om het bijna vier jaar durende conflict te beëindigen, stuurt president Donald Trump volgende week Special Envoy Steve Witkoff naar Moskou. Tegelijkertijd wordt verwacht dat minister van Defensie Daniel Driscoll Oekraïense functionarissen zal ontmoeten. Het oorspronkelijke vredesplan van Trump bestond uit 28 punten, maar werd aangepast nadat Europese leiders het een overgave aan Russische eisen vonden, waaronder het behoud door Moskou van veroverde Oekraïense gebieden.

Inhoud en controverse van het oorspronkelijke plan

Het plan, dat vorige week uitlekte en waarin beperkt werd ingegaan op de input van Ukraine, stelde onder meer voor dat Oekraïne volledig afstand zou doen van de regio Donbas, haar militaire capaciteit zou verminderen, en geen lid zou worden van de NAVO. Ook omvatte het voorstellen dat Oekraïne territoriale concessies zou doen, waaronder het overdragen van delen van Oost-Oekraïne, zoals de Krim, Luhansk en Donetsk, en gebieden als Kherson en Zaporizja. Daarnaast zou Oekraïne niet meer dan 600.000 militairen mogen hebben en moet het in haar grondwet vastleggen dat het niet lid wordt van de NAVO.

Reactie uit Oekraïne en Europa

In Oekraïne werd het plan fel bekritiseerd, omdat het werd gezien als bevoordelen van Rusland. Oekraïense functionarissen reageerden snel en zochten contact met Amerikaanse onderhandelaars voor herziening. Europese landen zoals Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, gezamenlijk bekend als de E3, presenteerden een alternatief vredesvoorstel dat Oekraïne de mogelijkheid bood toe te treden tot de NAVO op basis van onderhandelde afspraken. De Europese Commissie waarschuwde dat het Amerikaanse plan Oekraïne kwetsbaarder zou maken voor Russische agressie en benadrukte dat geen territoriale concessies door force zullen worden erkend.

Nieuwe voorstellen en nieuwe kansen

Een nieuw, uitgebreider plan met 19 punten kwam deze week naar voren, na twee dagen onderhandelingen tussen Amerikaanse en Oekraïense functionarissen in Genève. Tijdens deze gesprekken, geleid door Oekraïense kant door Andriy Yermak en diplomaat Umerov, en Amerikaanse vertegenwoordigers waaronder secretaris van staat Marco Rubio en Witkoff, werden belangrijke kwesties nader besproken. Hoewel de details niet volledig werden bekendgemaakt, liet de Oekraïense presidentskantoor weten dat de gesprekken ‘bouwend’ waren geweest, en dat de uiteindelijke beslissingen door de leiders van beide landen zouden worden genomen. De meest gevoelige onderwerpen, zoals territoriale vraagstukken en NATO-lidmaatschap, zouden aan Trump en Zelenskyy worden overgelaten.

Wat wil Rusland?

Het staat vast dat de Amerikaanse delegatie bereid was alle besproken punten zorgvuldig te bekijken, maar zonder de aanwezigheid van Rusland is er geen garantie dat president Vladimir Poetin akkoord zal gaan. Rusland eist sinds haar inval in Oekraïne de annexatie van de regio’s Donetsk, Kherson, Luhansk en Zaporizja, die het sinds 2014 unilateraal heeft ingenomen. Poetin streeft sinds 2022 naar volledige controle over al deze gebieden, ondanks eerdere onderhandelingen en voorstellen. Een van de belangrijkste punten van Russische zijde is het afwijzen van de eventuele toetreding van Oekraïne tot de NAVO, wat Moskou agressief blijft verzetten. Het is nog onduidelijk of Moskou akkoord zal gaan met een hoger aantal militaire troepen in Oekraïne dan de eerder door Rusland voorgestelde limiet van 100.000, die in de eerste vredesgesprekken van 2022 werd genoemd.

Wat zijn de volgende stappen?

Presidenten Trump en Zelenskyy zullen binnenkort samenkomen om de laatste details van het nieuwe akkoord te bespreken. Oorspronkelijk stelde Trump dat uiterlijk donderdag een definitieve overeenkomst moest worden bereikt, maar later op dinsdag werd bekendgemaakt dat er geen strikte deadlines meer zijn. Het is nog onduidelijk wanneer een ontmoeting precies plaatsvindt, mede doordat de Amerikaanse regering zich voorbereidt op de feestdagen. Zelenskyy gaf tijdens een videogesprek met de coalitie van 30 landen aan dat Kiev klaar is om verder te gaan met het nieuwe kader, maar dat er nog gevoelige punten zijn die besproken moeten worden.

Het Amerikaanse en Russische standpunt

De Amerikaanse regering moet nu ook Rusland overtuigen van de nieuwe plannen. Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov zei dat Moskou het voorstel nog niet had gezien, maar waarschuwde dat het moet reflecteren wat er tijdens de talks tussen Trump en Poetin in Alaska werd besproken. Poetin herhaalde tijdens die gesprekken in 2022 dat Rusland streefde naar volledige controle over de territoria, een standpunt dat sinds de start van de oorlog niet is veranderd. Trump liet via zijn sociale media weten dat hij uitkijkt naar vrede en heeft zijn envoy Witkoff gestuurd om met Poetin te spreken, terwijl in Abu Dhabi ook een Amerikaanse functionaris overleg had met Russische vertegenwoordigers over de situatie.

Samenvatting

De onderhandelingen over de Oekraïense vrede en de betrokkenheid van Rusland blijven complex en geladen met onderliggende belangen. Terwijl de VS en Oekraïne werken aan het verfijnen van het herschikte vredesplan, blijft de Russische reactie onzeker. Het uiteindelijke akkoord zal afhangen van de bereidwilligheid van alle partijen om concessies te doen en de situatie op het terrein daadwerkelijk te stabiliseren.