Heb je ooit in een warm gesprek gezeten, koffie dampend op tafel, en ineens schuift iemand z’n telefoon een paar centimeter dichterbij? Niet om iets te laten zien — gewoon, zo’n klein schuivertje, meestal gedachteloos. Sinds vorige week valt het me telkens op — en eerlijk, het is zo’n ongemakkelijk moment waar iedereen doorheen gaat, maar niemand durft uit te spreken.

Wat is dat gebaar nou eigenlijk?

Het lijkt onschuldig: iemand draait z’n kopje, tast naar een sleutelbos, vouwt het servetje dubbel. Vooral dat kleine schuiven van de telefoon — héél zacht, niet indringend. Mijn buurvrouw noemde het laatst in ons buurtcafé: “Ik doe het zonder na te denken. Soms als ik weg wil, soms als ik me juist moet ontspannen.”
Misschien herkent u zichzelf hierin? Het gebeurt overal — van de trein naar Haarlem tot in het vergaderzaaltje van kantoor.

Waarom voelt het zo ongemakkelijk?

Vooral in Nederland, waar directheid een kunst is, zijn dit soort non-verbale hints extra verwarrend. We zijn gewend aan “Doe normaal”-mentaliteit, maar niemand zegt: “Waarom schuif je eigenlijk je telefoon zo?” Mijn collega, die altijd met zijn iPhone speelt als het spannend wordt, lacht erom: “Het is als krabben als je jeuk hebt.”
Soms denk ik: zit er meer achter? Misschien een signaal dat iemand zich wil afsluiten — of juist verbinden. het blijft gissen…

De psychologie achter het mini-gebaar

Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam omschrijven dit soort gebaren als micro-expressies van ongemak. Ze wijzen erop dat mensen vaak ‘vluchten’ in kleine bewegingen als ze controle verliezen in een gesprek. Op LinkedIn las ik vorige maand: als mensen zich onzeker voelen, maken ze sneller repetitieve tikjes of schuivende bewegingen.
Maar misschien maak ik het te groot — het kan ook gewoon een tikje zijn omdat je handen iets willen doen en je gedachten elders zijn. Kor betekent: niet altijd diepgaand.

Wat kun je ermee?

• Wees lief voor uzelf — als u zo’n gebaar herkent bij uzelf, hoeft u niet meteen aan uw sociale vaardigheden te twijfelen.
• Merkt u het bij iemand anders? Zeg niets — maar wees alert. Misschien is het een onbewuste smeekbede om van onderwerp te wisselen.
• In formele situaties (denk aan sollicitaties): probeer eens bewust uw handen stil te houden. Kleine tip van mijn moeder: kopje thee vasthouden werkt verrassend goed.
• In de kroeg: voel je je ongemakkelijk? Geef het toe. “Gek hè, dat ik ineens met m’n sleutels speel” — lucht meteen de sfeer op.

Zou het ooit verdwijnen?

Ik denk het niet. Dit soort kleine gebaren zijn, net als fietsen in de regen of het klagen over het weer, diep ingebakken in hoe wij hier omgaan met spanning en sociale codes. Toch — als meer mensen het bespreken, wordt het misschien wat minder beladen. Uiteindelijk wil iedereen zich op zijn gemak voelen, maar niemand weet precies hoe.
In de groepsapp van mijn voetbalteam laaide dit onderwerp vorige maand op: “Hee, wie draait altijd met z’n bierglas als hij iets niet wil zeggen?” – Tot nu toe niemand die zich eraan stoorde, maar iedereen bleek het te doen.

En nu?

Dus, de volgende keer dat u in een gezellig gesprek zit en iemand schuift ineens iets over tafel: niet gek aankijken — het is gewoon menselijk. Of je nu in Rotterdam, Groningen of Den Bosch zit, het gebeurt overal. En misschien, heel misschien, durft iemand het ooit gewoon te benoemen. Of niet…
In ieder geval: herkenbaar? Deel uw gekste ervaringen — ben benieuwd of u er ook zo op let, of dat het me alleen maar opvalt nu ik erover schrijf. In het kort, blijf vooral uzelf — ook als dat betekent dat u af en toe een kopje te veel schuift.