Wist je dat de meeste Nederlandse universiteitsbibliotheken de piekdrukte tussen 11:00 en 16:00 meemaken? Toch ken ik, eerlijk gezegd, bijna niemand die ’s ochtends spontaan vol energie in de boeken duikt — behalve dan die ene buurvrouw, die beweert dat ze voor dag en dauw al het halve tentamen geleerd heeft. Maar is vroeg opstaan echt de sleutel tot studiesucces, of hebben avondstudies juist voordelen? In ons studentenhuis in Leiden lopen hierover de meningen flink uiteen, en geloof me: er bestaat geen magisch tijdstip dat voor iedereen werkt. Nou ja, misschien bijna niet…

🕒 Vroege vogels: waarom sommige studenten zweren bij de ochtend

Ochtendstuderen klinkt als zo’n klassieker uit de Libelle — opstaan net voordat de zon door het gordijn piept, ontbijtje, koffie van de HEMA, en direct aan de slag. Volgens een onderzoek van de Radboud Universiteit zouden studenten ’s ochtends frisser zijn, met minder last van afleiding en meer discipline. Een van mijn oud-collega’s uit Utrecht claimt zelfs dat ze haar beste cijfers te danken heeft aan ochtendblokken. Ze legt uit: “Na 10 uur is alles minder scherp. En de AH is dan nog niet eens geopend.”

• ✔ Minder gestoord door meldingen of lawaai van huisgenoten
• ✔ Je brein heeft nog geen fijne scrollrondes op Insta achter de rug
• ✔ Je voelt je productiever omdat je dag nog helemaal open ligt

Toch hoor ik vaak dat ‘ochtendmensen’ hun ritme vooral vasthouden omdat ze een (bij)baan of strakke collegeplanning hebben. En — eerlijk is eerlijk — soms draait het meer om noodzaak dan voorkeur. Zelf probeer ik af en toe te experimenteren met 07:00 aan de slag… meestal eindigt dat na 20 minuten met koffie en paniek bij de printer. Maar misschien ben ik gewoon geen ochtendtype.

🌙 Avondmensen: studeren als de wereld zwijgt

Aan de andere kant is studeren in de avond veel populairder dan je denkt. In onze studentenflat in Amsterdam sloten we de laatste weken voor tentamens standaard om half twaalf de boeken (als we geluk hadden). Vooral mensen die overdag werken of weinig rust in huis hebben, kiezen juist bewust voor leren na 20:00. “Na het eten begint mijn focus pas echt,” vertelde een studiegenoot bij de koffieautomaat vorige maand.

• ✔ Buiten is het rustig, weinig FOMO doordat iedereen Netflix kijkt
• ✔ Je hebt je hoofd vrijgemaakt na de dag: minder stress om verplichtingen
• ✔ Sommige hersenfuncties — vooral creativiteit — pieken juist ’s avonds

Let wel: nachtbrakers lopen ook risico’s. Slaaptekort hakt er snel in, en colleges om 9u zijn dan een echte marteling. Persoonlijk merkte ik na wekenlang avondstuderen vooral moeite met opstaan — en dat sloopt je routine totaal. Dus, als je het probeert, plan een vast schema en voorkom dat je ‘ineens’ om 02:30 nog een samenvatting aan het lezen bent…

Wat zeggen de studies? Wetenschap én praktijk

De Universiteit van Groningen publiceerde vorig jaar een rapport waaruit bleek dat een gezonde balans doorslaggevend is. Er is geen waardevast ‘beste tijdstip’ — prestaties hangen af van je persoonlijke bioritme. Interessant: ochtendmensen schreven gemiddeld iets betere scripties (vooral als ze veel groepswerk deden), maar avondmensen scoorden hoger op creatieve vakken en presentaties. Ik dacht altijd dat het vooral een kwestie van motivatie was, maar blijkbaar speelt je interne klok een grotere rol dan je zou denken.

Misschien ligt het echte geheim in routine en zelfkennis. Mijn moeder zei altijd: “Het maakt niet uit hoe laat je leert, als je het maar iedere dag even doet.” Daar zit wat in. Elke slimme student die ik ken — van Delft tot Nijmegen — testte eerst uit wat past, en hield zich daar vervolgens consequent aan, ongeacht de trend.

Tips: hoe vind je jouw ideale studiemoment?

• ✔ Probeer één week lang je werk te doen op verschillende tijden en noteer hoe het voelt.
• ✔ Gebruik een app als Toggl om inzicht te krijgen in je productiviteit.
• ✔ Plan rust, sport en pauzes in, ongeacht het gekozen tijdstip (dit vergat ik zelf maandenlang — zonde).
• ✔ Vraag aan vrienden of studiegenoten hoe zij het aanpakken — verrassend leerzaam!

In de praktijk: kies je niet “voor altijd” — je kunt je ritme altijd weer aanpassen, afhankelijk van stage, tentamens of zelfs het weer. Niemand wordt ’s winters echt vrolijk van studeren om 07:00, toch?

In het kort

Kortom: ochtend- of avondstuderen — het antwoord is minder zwart-wit dan je in populaire blogs leest. Test, voel wat werkt, pas aan, herhaal. Misschien heb je gewoon geluk als je je ideale tijd vroeg ontdekt… of misschien niet, dat weet ik eigenlijk ook niet zeker. In ieder geval: deel hieronder je eigen ervaringen of tips. Wie weet inspireer je de volgende nachtraaf of vroege vogel!