Wist je dat één op de drie Nederlanders weleens een crashdieet heeft geprobeerd? En toch — zo blijkt uit recente onderzoeken — zijn deze razendsnelle oplossingen juist vaak de reden waarom afvallen steeds moeilijker wordt. De hype rondom het ketogeen dieet of intermittent fasting is in Amsterdam net zo groot als op de camping in Zeeland. Maar zit daar niet een addertje onder het gras? Nou, daar wil ik je vandaag voor waarschuwen (voor zover ik dat kan — ik ben immers niet je huisarts).

Waarom zijn crashdiëten zo populair geworden?

Het zal je niet verbazen: TikTok, Instagram en zelfs RUMAG pushen dagelijks nieuwe before & after foto’s. Je buurvrouw, collega op het werk, zelfs de AH-cassière — iedereen lijkt wel een geheim dieet te hebben ontdekt. Op verjaardagen hoor ik vooral over “van die sapkuren” en “ik at alleen maar eieren twee weken lang”. Maar wat vooral ontbreekt in die praatjes, is hoe het je lichaam van binnen uitput.

Wat gebeurt er echt met je stofwisseling?

Even een stapje terug: je stofwisseling — of metabolisme zoals ze het in ziekenhuisseries noemen — regelt hoeveel energie je lichaam verbrandt in rust en beweging. Wanneer je te snel te weinig eet, denkt je lijf dat er voedseltekort is. Daarna draait je lichaam de thermostaat naar beneden: je gaat minder energie verbruiken, spieren worden afgebroken en je vetverbranding zakt in elkaar.

• Na een crashdieet heb je vaak méér honger dan daarvoor.
• Veel mensen komen na afscheid van het dieet niet alleen terug op hun oude gewicht, maar zelfs erboven (klassieke jojo-effect, zelfs mijn moeder waarschuwde me ooit hiervoor…)
• Je humeur wordt er vaak ook niet beter op — vraag maar aan de mensen in je omgeving.

Voorbeeld uit de praktijk — het verhaal van Marije

Er is een reden dat diëtisten steeds vaker waarschuwen. Marije uit Utrecht probeerde afgelopen jaar een “snel resultaat”-dieet van Instagram. Eerste week: vijf kilo eraf (volgens haar eigen app), tweede week: hoofdpijn, slap gevoel en irritatie. Na zes weken bijna alles er weer aan — plus een schuldgevoel. “Misschien ligt het wel aan mij,” zei ze laatst in onze WhatsApp-groep. Maar nee, dit overkomt zoveel mensen.

Wetenschap achter het metabole drama

Volgens het Voedingscentrum — en daar kun je eigenlijk niet omheen in Nederland — zorgen extreem lage calorie-inname en tekort aan voedingsstoffen voor een vertraagde stofwisseling. Op de Radboud Universiteit hebben ze getest: mensen die maandenlang op crashdieet zaten, hadden na afloop soms minder spieren en een tragere vetverbranding, zelfs als ze weer normaal gingen eten. Misschien werkt het bij een enkeling, maar voor de meesten — tja, een domper.

Wat dan wel doen? Realistische tips uit ons eigen leven

• Stel jezelf geen onmogelijke doelen, zoals “10 kilo in een maand” — de sportschoolhouder in ons dorp zegt altijd: langzaam is écht beter.
• Denk aan jouw basisbehoefte: groenten, vezels, voldoende eiwitten (Albert Heijn en Jumbo zijn er vol mee, maar zelfs de Lidl wint terrein).
• Luister naar je lijf. Honger de hele dag? Dan gaat het de verkeerde kant op — mijn collega stopte zo ooit met intermittent fasting omdat hij merkte dat zijn scherpte op werk verdween.
• Accepteer kleine misstappen: wie heeft nu nooit een stuk appeltaart gepakt in het weekend?
• Praat erover met anderen. In onze buurt-WhatsApp delen sommigen gewoon eerlijk wanneer het misgaat.

Kortom: wil je écht je metabolisme boos maken? Ga dan lekker in op elke dieethype. Maar wil je jezelf niet voor de gek houden — werk dan aan een langzame, duurzame verandering, met ruimte voor broodje kroket op z’n tijd. Hoewel ik ook niet zeker weet of dit bij iedereen werkt, voelt het in elk geval minder uitputtend.

Tot slot

Herken je jezelf hierin? Lijkt het je wat om jouw ervaringen te delen of heb je een tip die in de praktijk écht helpt? Laat gerust een reactie achter — of stuur het door naar die ene vriend(in) die weer aan iets extreems begint. In ieder geval: blijf kritisch en luister naar je lijf — het is het enige wat je écht hebt.