Rechtszaak en achtergrond
Het Internationaal Strafhof (ICC) berecht momenteel voormalig Filipijns president Rodrigo Duterte, die wordt geconfronteerd met aanklachten wegens misdaden tegen de menselijkheid. De rechtbank van hoger beroep van het ICC zal uiterlijk vrijdag haar oordeel vellen over het verzoek om zijn voorlopige vrijlating uit de detentie. Deze beslissing zou mogelijk de vrijlating van de oud-politicus betekenen, hoewel dit sterk wordt afgewezen door mensenrechtenorganisaties en families van slachtoffers van zijn wrede drugsbeleid.
Motivatie en juridische context
Het juridische team van Duterte tekende beroep aan tegen een vonnis uit oktober, waarin werd besloten hem aan te houden. De rechterlijke instanties waren van mening dat Duterte grote kans had niet op tijd terug te keren voor het proces en dat hij mogelijk zijn vrijheid zou gebruiken om getuigen te intimideren. Volgens de aanklachten was Duterte tijdens zijn ambtstermijn betrokken bij tientallen moorden, onder meer door het leiding geven aan gewelddadige acties gericht op vermeende criminelen, zoals drugsdealers en drugsgebruikers. Hij was eerst burgemeester van een stad in het zuiden en later president van 2016 tot 2022.
Overschrijdingen en schattingen van het aantal slachtoffers
Volgens gerechtelijke documenten gaf Duterte opdracht tot en was hij gemachtigd om gewelddadige handelingen, waaronder moord, te laten plegen tegen vermeende criminelen. De schattingen over het dodental variëren sterk: de nationale politie spreekt over meer dan 6.000 doden, terwijl mensenrechtenorganisaties beweren dat het aantal tot 30.000 kan liggen. Families van slachtoffers verwelkomden Duterte’s aanhouding in maart en hij verblijft inmiddels al meer dan acht maanden vast in Den Haag.
Gezondheidstoestand en detention
De advocaten van Duterte stellen dat hij fysiek en mentaal zwak is en dat het wreed zou zijn om hem tijdens het proces aan te houden. In september werd een voorbereidende rechtszitting uitgesteld tot een volledige medische beoordeling kon plaatsvinden. Volgens de advocaten is zijn cognitieve functie zo verminderd dat hij niet in staat zou zijn om zijn verdediging te helpen, maar familieleden die hem bezochten, spraken dat tegen en verklaarden dat hij het goed maakt en betrokken blijft.
Politieke en maatschappelijke reacties
Tijdens een aparte bijeenkomst suggereerde Duterte’s dochter, vice-president Sara Duterte, dat haar supporters naar de gevangenis zouden moeten marcheren en een ontsnapping zouden organiseren. Mocht Duterte worden vrijgelaten, dan zal hij niet terugkeren naar de Filipijnen, maar worden overgedragen aan een andere lidstaat terwijl de rechtszaken doorgaan. Onlangs verwierpen de rechters een verzoek om de jurisdictie van de zaak te betwijfelen.
Verwachtingen en juridische argumenten
Kristina Conti, een vooraanstaande mensenrechtenadvocaat in Manila die de families van de slachtoffers vertegenwoordigt, uitte haar vertrouwen dat het beroep van Duterte bijna zeker zal worden afgewezen. “Er is sterk bewijs waarom hij in de gevangenis moet blijven,” aldus Conti. Ze benadrukte dat de verdediging niet betwist dat Duterte misdaden heeft begaat, maar dat het verzoek vooral gebaseerd is op zijn fysieke en psychische gezondheid.
Ze voegde eraan toe dat de pre-trial kamer zich heeft uitgesproken op basis van stevige en feitelijke juridische bevindingen, en dat er geen reden is om haar oordeel van september te herzien en hem voorlopig te laten vrijlaten. Cryptisch uitdrukkingen over de juridische grondslagen onderstrepen haar argumenten.
Historisch overzicht van de beschuldigingen
De aanklachten tegen Duterte dateren uit 2011, toen hij nog burgemeester was van Davao, tot maart 2019, toen zijn lidmaatschap van het ICC officieel werd ingetrokken. In februari 2018 kondigde het ICC aan een voorlopig onderzoek te zullen starten naar het geweld tijdens Duterte’s bewind. Duterte zelf kondigde een maand later aan dat de Filipijnen zich terugtrokken uit het ICC, wat mogelijk werd geïnterpreteerd als poging om strafrechtelijke aansprakelijkheid te vermijden.
