Wist je dat je geheugen ’s ochtends beter werkt dan ’s avonds? Ja — daar schrok ik ook een beetje van. Het klinkt als zo’n feitje uit een quiz op vrijdagavond, maar het heeft echt enkele verrassend praktische gevolgen. Mensen in mijn omgeving waren het er trouwens niet allemaal over eens (“mijn vrouw zei meteen: ‘ik presteer na middernacht pas'”). Dus ik ben het toch eens gaan uitzoeken.
Frisse hersenen: waarom de ochtend zo bijzonder is
Het eerste uur na het opstaan — ik had er tot voor kort vooral koffiedorst. Maar neurowetenschappers (en, grappig genoeg, de overbuurman die ooit psychologie studeerde) benadrukken dat het juist dán is dat je brein optimaal werkt. Een collega bij ons op kantoor vertelde vorige week nog dat zij haar dag altijd begint met het leren van iets nieuws — het blijft langer hangen dan wanneer ze het laat op de avond probeert.
- Diepe slaap: Tijdens je slaap worden herinneringen verwerkt en “opgeruimd”. Na een goede nacht heb je letterlijk ruimte om nieuwe dingen op te slaan.
- Minder afleiding: Vroeg in de ochtend zijn er nog geen honderd WhatsApp-berichten of e-mails. Je brein is (meestal) nog leeg.
- Beter werkend werkgeheugen: Dat deel van je hersenen dat actief iets moet onthouden, functioneert het best als het niet moe is. Simpel toch?
Geheugen in de middag en avond — sorry, maar het wordt pittiger
Natuurlijk zijn er avondmensen. Maar de wetenschap is redelijk eensgezind: naarmate de dag vordert, zakt je concentratie. Niet voor niets zie je in de universiteitsbibliotheek in Utrecht om 15:30 vooral gapende studenten. Ook ik merk dat — eerlijk gezegd — na de lunch alles als stroop door m’n hoofd gaat.
Het schijnt te gaan om zogenaamde cognitieve vermoeidheid. Oftewel: je mentale energie is simpelweg beperkt. Dat verklaart meteen waarom leren voor een examen om 1:00 uur ’s nachts meestal niet zoveel oplevert.
Maar werkt dit voor iedereen? Ik twijfel nog een beetje…
Kijk, het is natuurlijk makkelijk om te zeggen: “Sta vroeg op en word slimmer.” Alleen, niet iedereen is zo’n ochtendmens. Mijn neef uit Groningen zweert bij leren rond 23:00 uur (“dan belt toch niemand meer” — tja, misschien werkt dat voor hem). En ik ken ouders die pas na 21:00 rust hebben om echt wat te onthouden. Dus tja, misschien is ochtend-geheugen niet voor iedereen hét gouden recept.
Praktische tips: zo gebruik je je ochtendgeheugen slim
Zelf ben ik maanden geleden begonnen met deze aanpak, omdat ik het ergens las in NRC. En ja, voor mij werkte het, zij het met horten en stoten. Een paar dingen die je eens kunt uitproberen:
- Plan je moeilijkste taak het eerst. Neem bijvoorbeeld een kwartier voor je belangrijkste leerwerk of vergadering-voorbereiding tussen 8:00 en 9:00.
- Pas op met social media. Eén keer Instagram open en ineens is het 10:30 en heb je alleen maar kattenfilmpjes gezien…
- Niet snoozen! Het klinkt streng, maar hoe fitter je bent, hoe scherper je brein.
- Denk na over je ontbijt. Mijn moeder zei altijd “geen ontbijt is ook geen heldere geest” — en gelijk had ze.
Dus… ochtendpersoon of toch avondmens?
Uiteindelijk is het niet zwart-wit — het gaat om proberen wat werkt bij jou. Misschien ben je net als ik — kritisch, nieuwsgierig, snel afgeleid en toch ergens fan van ochtenden. Misschien ook totaal niet. In dat geval: volg je eigen ritme, want de wetenschap weet veel, maar niet alles.
En als je denkt: “ik ben benieuwd hoe anderen dit doen” — laat onderaan vooral een reactie achter. Deel je ervaring, of stuur het artikel eens door naar die vriendin die altijd zegt dat ze ’s avonds haar geheugen op z’n best heeft. Wie weet blijkt alles morgen toch weer anders…
