Heb je ooit het gevoel gehad dat je na een koffiedate met een “vriend” ineens minder lekker in je vel zat? Het overkwam mij vorige maand nog — ik liep de kroeg uit en wist niet waarom ik mij zo schuldig voelde over iets waar ik toch achter stond. Misschien herken je dit, misschien ook niet. Maar feit blijft: manipulatie in vriendschappen is geen zeldzaamheid in Nederland, ook al doen we vaak alsof we “gewoon lekker direct” zijn.

Waarom praten we hier zo weinig over?

Nederlanders staan bekend om hun openheid — stel je voor dat je alles bot zegt! Toch blijft manipulatie iets wat men liever weglacht (“Joh, stel je niet aan”). In onze vriendengroepen, of dat nu in de buurtsuper is of op terrasjes in Utrecht, komt het vaker voor dan je denkt. Volgens een onderzoek (zag ik laatst op Nu.nl) geeft 1 op de 3 jongeren aan ooit gemanipuleerd te zijn door een vriend(in).

Waarschuwing 1: Schuldgevoelens die nooit van jou zijn

Herken je van die momenten waarop een vriend altijd net wat teleurgesteld kijkt als je een afspraak afzegt? Of je krijgt achteraf een appje: “Jammer dat je nooit tijd hebt, maar geeft niet hoor…” Dit zie ik zo vaak — ook bij m’n collega trouwens, die vertelde vorige week iets soortgelijks na een etentje in Rotterdam. Wat er eigenlijk gebeurt: je krijgt onbewust de schuld van hun gevoel en je gaat eraan twijfelen of jij niet beter je best moet doen. Maar eerlijk, het werkt vermoeiend — zo blijft het nooit in balans.

• Let op directe en indirecte verwijten (“Jij snapt mij niet” of “Altijd heb ik tijd voor jou”)
• Vraag je af: komt het echt door jou, of schuift die ander het handig in je schoenen?

Waarschuwing 2: Constante kritiek verpakt als ‘grapje’

“Ik mag dit van jou zeggen, want wij kennen elkaar zo lang, toch?” Dat soort grappen vliegen in Nederland volop over tafel (zeker op verjaardagen, Randstad-style). Alleen — soms voelt het maar half grappig. Mijn buurvrouw uit Groningen zuchtte laatst: “Ze zeggen altijd ‘ik bedoel het goed’, maar ondertussen ben ik wéér onzeker over m’n werk.” Kritiek camoufleren als humor of advies is typisch — en tegelijk levensgevaarlijk voor je zelfvertrouwen als je niet oplet.

• Sta eens stil bij je gevoel ná zo’n “grap”
• Onthoud: echte vrienden gunnen je rust, geen schaamte

Waarschuwing 3: Alleen aandacht als het hen uitkomt

met sommige mensen heb je alleen contact als zij iets nodig hebben. Dan belt die “vriend” uit het niets met een dramatisch verhaal — en weken daarna: stilte. Of ze zijn opeens superlief vlak voor hun verhuizing (en jij mag dozen sjouwen, hallo). Mijn moeder zei altijd: “Je kent je vrienden pas als je niets te bieden hebt.” Daar zit wat in, althans — zo lijkt het bij mij.

• Valt het je op dat vriendschap alleen draait om hún planning?
• Probeer eens nee te zeggen — je merkt snel wie echt blijft

Wat kun je doen als je manipulatie vermoedt?

Het is best spannend om een vriend(in) hiermee te confronteren — we zijn tenslotte opgegroeid met “doe maar normaal”. Toch helpt het al om simpel te vragen: “Valt het je op dat ik mij vaak schuldig voel?” In ons familie-appgroepje in Den Haag werkt het verrassend vaak om bij twijfel even afstand te nemen. Kleine tip: houd contact met mensen bij wie je je gewoon jezelf mag voelen, zonder bijgedachte.

Tot slot: eerlijk duurt het langst… meestal

in vriendschappen kruipt manipulatie vaak langzaam naar binnen, zonder dramatische Hollywood-scenes, maar juist in die kleine momentjes: het appje, die grap, die nooit eindigende gunsten. Misschien zie ik het soms te zwart-wit — niet elke “manipulatie” is met kwade bedoeling. Maar wees alert: je verdient vrienden die oprecht zijn, niet alleen wanneer het uitkomt.

Benieuwd hoe anderen dat aanpakken? Deel je ervaring hieronder, of stuur het door naar iemand die het misschien ook zou moeten lezen. In elk geval — de volgende keer dat je dat onderbuikgevoel voelt, weet je waar het vandaan kan komen. Nou ja, in theorie dan…