Je kent het wel. Je zit tegenover iemand — in de trein, bij de koffieautomaat, op een verjaardag in Utrecht — en ineens: stilte. Geen gezellige, maar zo’n spanning waar je zelfs de klok hoort tikken. Onhandig kijken, even aan je glas frunniken… Volgens een artikel dat ik laatst tegenkwam, voelen de meesten van ons zich hier behoorlijk ongemakkelijk bij. Maar er is een simpele manier om deze ‘zwarte gaten’ te vullen — en dat ontdekte ik, nogal toevallig, maanden geleden in de rij bij Albert Heijn.

Waarom zijn die stiltes zo ongemakkelijk?

Stiltes zijn niet vies, zeggen ze in Brabant. Maar in de praktijk? Meestal toch wel onwennig, vooral als je de ander niet zo goed kent. Mijn collega deelt bijvoorbeeld altijd flauwe weerspreuken (‘in mei een stiltedag, regent het in september vaak’). Het werkt, maar het is niet altijd elegant. In Nederland zit het een beetje in onze cultuur: we willen ‘gezelligheid’ en vulling. Toch is het de angst om ongemakkelijk over te komen die die stiltes ongemakkelijk maakt. Misschien denkt u: ”Ja, herkenbaar — maar wat dan?”

De 10-seconden-truc: zo simpel als het klinkt

Het klinkt bijna te banaal, maar werkt (voor mij) echt: stel een onverwachte vraag, liefst buiten het ‘standaardpakket’. Niet “hoe gaat het?” of “druk op werk?”, maar iets als:

• Wat is het gekste dat je ooit gegeten hebt?
• Heb je ooit per ongeluk een WhatsApp naar de verkeerde gestuurd?
• Als je morgen alles kon veranderen aan je woonplaats, wat zou ’t zijn?

Meestal lacht men — en hoppa, het gesprek loopt weer. Volgens mijn vriend uit Den Haag (hij runt een minikantoor in Scheveningen), doorbreken zulke vragen het patroon en geven ze ruimte voor een onverwacht antwoord. Het breekt de spanning, zelfs al antwoordt iemand gewoon “ik weet het niet eigenlijk”.

Tikje lef: stiltes laten gebeuren

Laat ik eerlijk zijn: soms is ongemak gewoon niet te vermijden. Een ongemakkelijke stilte accepteren — zonder direct te vullen met gebrabbel over het weer of koffieprijzen — kan trouwens ook fijn zijn. Mijn moeder zegt altijd: ‘Goede vrienden hoeven niet te praten.’ Misschien had ze gelijk. Want vaak wordt zo’n stilte vanzelf weer gevuld — en als het niet gebeurt, tja, dan is het gesprek misschien gewoon klaar. In het bedrijfsleven, heb ik geleerd, worden stiltes soms zelfs ingezet als onderhandelingstruc. Al is dat weer een ander verhaal…

Praktische tips voor wie het toch eng vindt

mocht u zich toch een beetje ongemakkelijk voelen: check deze korte lijst. Werkt niet altijd, maar in mijn ervaring best vaak.

• Zeg wat je denkt: “Dit is best een lange stilte, vind je ook niet?”
• Maak een lichte grap — zelfs over de stilte zelf. Niemand vindt het leuk om ongemakkelijk te zijn, samen lachen helpt.
• Kijk rond: gebeurt er iets opvallends in de ruimte? praat daarover, alsof je even uitstapt uit het gesprek.

En als niks werkt: accepteer gewoon dat stiltes erbij horen. Uiteindelijk onthoudt toch bijna niemand dat ene moment van ongemak…

Tot slot: durft u het aan?

Ik ben benieuwd hoe anderen ermee omgaan — sommige mensen lijken er gewoon geboren mee, anderen worstelen er hun hele leven mee. In onze buurt-WhatsApp bespraken we dit maandagavond nog; de meeste mensen bleken, tot mijn verbazing, fan van gekke vragen. Dus — heeft u nog tips of legendarische awkward momenten meegemaakt? Deel het gerust hieronder. Wie weet maken we de Nederlandse smalltalk samen net iets minder ongemakkelijk. in ieder geval: succes bij de volgende stilte!