Wist je dat één enkel woord soms nog jarenlang echoot in je hoofd? Een onverwacht harde opmerking van een collega, een schijnbaar onschuldige boodschap van je partner — en je loopt er weken op te kauwen. Net als jij (geloof mij), dacht ook ik lang dat taal vooral lucht was. Totdat ik, maanden geleden, van een psycholoog hoorde dat sommige zinnen niet alleen pijnlijk zijn, maar ook echt toxisch. En erger nog: we gebruiken ze allemaal, vaak zonder het zelf te merken.
Wat maakt een zin echt giftig?
Even eerlijk: iedereen zegt wel eens iets onhandigs. Maar er zijn een paar zinnen die volgens psychologen zonder uitzondering als “giftig” gelden. Niet voor niets — wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam schreven er een recent artikel over. Zulke zinnen ontkennen gevoelens, breken zelfvertrouwen af of zorgen continu voor kleine scheurtjes in relaties.
- Ze beginnen vaak met “Jij altijd…” of “Jij nooit…”
- Ze bagatelliseren emoties: “Stel je niet aan.”
- Of geven subtiel de schuld: “Door jou gaat alles mis.”
je denkt misschien: “ja joh, ik hoor dat nooit.” Maar als ik eerlijk ben — ik betrap mezelf er nog steeds op, vooral als ik moe ben of in de supermarkt sta te wachten.
De top 5 giftige zinnen die ik — tot mijn schaamte — nog weleens gebruik
- “Doe niet zo moeilijk.” Klinkt onschuldig, toch? Maar mijn buurvrouw (haar kinderen zijn inmiddels het huis uit) zegt juist dat haar man dat vroeger steeds zei. “Je voelt je compleet niet gezien,” vertelde ze me laatst bij de koffie.
- “Dat is nou eenmaal zo.” Einde discussie. Dit blokkeert elk gesprek. Mijn moeder zegt deze zin trouwens standaard als ik iets wil uitleggen over werk.
- “Dit is jouw eigen schuld.” – Ugh. Kan een keer kloppen, maar meestal gooi je hier alleen olie op het vuur.
- “Ben je weer zo gevoelig?” Klassieker op kantoor, vooral tijdens hectische deadlines. In de team-chat werd er onlangs nog eentje gedeeld met precies deze lading, en geloof me: het viel verkeerd.
- “Altijd moet jij…” — Dat altijd of nooit: het laat totaal geen ruimte voor dialoog.
Waarom doen we dit eigenlijk?
Volgens psycholoog Hidde van der Meer, die ik vorige week bij een webinar hoorde, is het vaak gewoonte. Opgepikte patronen van thuis, uit Rotterdam of juist van TikTok. Soms denken we zelfs dat zo’n opmerking motiverend werkt. Maar onderzoek wijst uit: gedrag verandert, zelfbeeld niet zo.
gebeurt het jou ook wel eens dat je iets zegt — en pas uren later beseft dat het niet oké was? Misschien is dat gewoon menselijk, al ben ik daar zelf nog niet helemaal uit…
Hoe stop je met giftige communicatie?
Ik vroeg het laatst in onze buurtapp: “Wat helpt echt tegen dit soort patronen?” Hier een aantal ideeën die wel werken (volgens mijn collega — en beetje mezelf):
- Adempauze nemen: even niet direct reageren. Echt, gewoon vijf seconden stilte werkt al wonders.
- Je zinnen omdraaien: vervang “Jij altijd…” door “Ik merk dat…”
- Constructieve vragen stellen: “Wat zou je willen?” i.p.v. “Doe normaal.”
- Excuses maken — ja, dat kan ook ’s avonds nog in het trappenhuis.
De kern? Wees milder, naar jezelf én naar anderen. Het is geen zwakte om toe te geven dat je iets verkeerds hebt gezegd. Integendeel. Volgens mijn buurman (ex-leraar) is dat het begin van echte verbinding.
Even praktisch: zo herken je giftige patronen in je eigen kring
Probeer de komende week gewoon eens op te letten: welke zinnen vallen in gesprekken op werk, thuis, op de camping in Zeeland? Soms is het genoeg om dit te herkennen — dan kun je er meteen al iets mee.
En als je je betrapt: niet streng zijn voor jezelf. Het is niet makkelijk om oude patronen te doorbreken; misschien lukt het niet meteen, en dat is oké. In ieder geval weet je voortaan — als je die zinnen hoort of gebruikt — dat ze meer schade doen dan je dacht.
in het kort: sta open voor verandering. Misschien inspireer je zo ook anderen in je kring — of op z’n minst zet je iemand aan het denken.
En nu?
Heb je zelf ooit zo’n zin naar je hoofd gekregen, of (durf het toe te geven) zelf gebruikt? Deel je ervaringen hieronder — of stuur deze lijst naar iemand die, eh, wel wat zachtheid kan gebruiken. In ieder geval: denk de komende dagen eens na over je woorden. Je weet nooit wie ze onthoudt.
Nou ja, dat was het zo’n beetje…
