Het verbod op Human Rights Watch en de gevolgen

De Russische autoriteiten hebben de internationale mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) officieel verboden als een “ongewenste organisatie”. Volgens de bepalingen van de wet uit 2015 betekent deze status dat betrokkenheid bij de organisatie strafbaar is. Het besluit, dat op vrijdag werd aangekondigd, vereist dat HRW al haar werkzaamheden in Rusland staakt. Voorts kunnen personen die samenwerken met of de organisatie ondersteunen worden vervolgd.

Richtingwijzing en politieke context

Dit is het nieuwste onderdeel van een reeks maatregelen die bedoeld zijn om critici van het Kremlin te onderdrukken. Sinds de invasie van Oekraïne in februari 2022 heeft de Russische overheid haar repressie uitgebreid door onder meer het sluiten van mediakanalen en het criminaliseren van activistische groepen. Human Rights Watch beschuldigt Rusland herhaaldelijk van het onderdrukken van dissidenten en het plegen van oorlogsmisdaden tijdens het conflict in Oekraïne.

Reactie van Human Rights Watch

Philippe Bolopion, de directeur van HRW, verklaarde dat het werk van de organisatie sinds meer dan dertig jaar gericht was op het stimuleren van de naleving van mensenrechten en vrijheden in post-Sovjet Rusland. Hij benadrukte dat de aanpak van de Russische overheid drastisch is veranderd, met een toenemende repressie en een omvangrijke toename van oorlogsmisdaden in Oekraïne.

Rechtszaken en verdere repressieve maatregelen

De beslissing van het algemeen parket van Rusland volgt op andere recente acties. Vrijdag werd aangekondigd dat een zaak werd geopend tegen de Russische punkband Pussy Riot, met het labelen van de groep als een “extremistische” organisatie. Eerder op donderdag had het Hooggerechtshof van Rusland de Anti-Corruptiestichting, opgericht door de in 2020 overleden oppositieactivist Alexei Navalny, bestempeld als een “terroristische” groep.

Deze organisaties maken deel uit van een lijst van meer dan 275 entiteiten die door Rusland als “ongewenst” worden beschouwd. Tot de op deze lijst staande organisaties behoren onder meer grote onafhankelijke nieuwsorganisaties zoals Radio Free Europe/Radio Liberty, denktanks zoals Chatham House, transparantie-organisaties als Transparency International en milieuorganisaties zoals het Wereldnatuurfonds.

Monitoring en internationale context

Human Rights Watch, opgericht in 1978, onderzoekt wereldwijd schendingen van mensenrechten. Het rapporteren over deze kwesties blijft een belangrijk onderdeel van haar activiteiten, ondanks de verboden en repressieve maatregelen in Rusland.

Toekomstige blokkering van WhatsApp?

Daarnaast heeft de Russische toezichthouder voor communicatie, Roskomnadzor, op vrijdag gedreigd om WhatsApp volledig te blokkeren als het niet zou voldoen aan de Russische wetgeving. Vorig jaar begon Rusland met het beperken van enkele functies van WhatsApp, eigendom van Meta Platforms, en de berichtendienst Telegram, vanwege vermeende weigering van buitenlandse platformen om informatie te delen met de Russische autoriteiten bij onderzoeken naar fraude en terroristische activiteiten.

De toezichthouder beschuldigde WhatsApp opnieuw van het niet naleven van de Russische regelgeving om criminaliteit te bestrijden. Volgens berichten van Interfax zou, indien WhatsApp niet aan de eisen voldoet, de dienst volledig worden geblokkeerd. Kritieken stellen dat de Russische overheid streeft naar langdurige blokkades of het gebruik van alternatieven zoals de door de overheid ontwikkelde app MAX, die door critici wordt gezien als een middel tot monitoring van gebruikers. Overheidsmedia kwalificeren die beschuldigingen als_onjuist.