Diplomatieke ontwikkelingen na Berlijns overleg

De Amerikaanse president Donald Trump heeft aangegeven dat de onderhandelingen over een einde aan de oorlog in Oekraïne volgens hem op dit moment dichterbij zijn dan ooit tevoren. Deze verklaring volgde nadat belangrijke leiders in Berlijn bijeen waren gekomen voor gesprekken. Hoewel Trump benadrukte dat hij goede en uitgebreide discussies had gehad met onder andere de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy, de leiders van Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de NATO, wezen verschillende vertegenwoordigers op de aanhoudende meningsverschillen over territoriale kwesties.

Vertrouwen en perspectieven volgens Trump

In een verklaring in de Oval Office vertelde Trump dat hij en de andere leiders “zeer lange en constructieve gesprekken” hadden gevoerd. Hij benadrukte de steun vanuit Europa: “We krijgen enorme steun van de leiders van Europa. Ze willen het conflict ook beëindigen.” Daarnaast meldde hij dat hij met Vladimir Putin, de president van Rusland, ook talrijke gesprekken heeft gevoerd. Volgens Trump zijn de verhoudingen nu meer dan ooit voordelig voor een doorbraak, hoewel er nog geen definitieve overeenkomsten zijn gesloten.

Zelenskyy over de onderhandelingen

De Oekraïense president Zelenskyy had eerder aangegeven dat de gesprekken met Amerikaanse en Europese leiders moeilijk, maar wel degelijk productief waren. De topontmoetingen, waarbij Zelenskyy aanwezig was en waaronder vertegenwoordigers uit de VS onder leiding van afgezant Steve Witkoff, de schoonzoon van Trump, Jared Kushner, en EU-leiders, vonden plaats in Berlijn gedurende twee dagen. Dit plaatsvond onder toenemende druk vanuit Washington om Kyiv te bewegen tot concessies aan Moskou, met het oog op het beëindigen van een van de bloedigste conflicten sinds de Tweede Wereldoorlog.

Europese en Amerikaanse toezeggingen

Na de onderhandelingen verklaarden Europese leiders gezamenlijk dat zij en de Verenigde Staten zich inzetten voor het bieden van “robuuste veiligheidswaarborgen” aan Oekraïne. Een van de plannen betreft een door Europa geleide “multinationale strijdmacht Oekraïne”, ondersteund door de VS. Deze strijdmacht zou onder meer operaties binnen Oekraïne ondersteunen, de reconstructie van Oekraïense militaire capaciteiten bevorderen, de luchtverdediging versterken en de veiligheid op zee waarborgen. Volgens de EU zouden de Oekraïense troepen aan een peacetime-sterkte van 800.000 gehouden moeten worden.

Global security garanties en de mogelijke NATO-lidmaatschap

Twee Amerikaanse functionarissen omschreven de voorgestelde veiligheidswaarborgen als “Artikel 5-achtig”, verwijzend naar de collectieve verdedigingsovereenkomst van NATO. Oekraïne heeft eerder aangeven mogelijk af te willen zien van het streven lid te worden van de NAVO, in ruil voor solide Westerse veiligheidswaarborgen. Zelenskyy benadrukte dat Kyiv een helder inzicht wil in deze garanties alvorens bindende afspraken te maken over territoriale controle, waarbij hij ook de noodzaak van effectieve staakt-het-vuren-controles onderstreepte.

Risico’s en de rol van Russische en Europese belangen

Oekraïne is terughoudend over de precieze inhoud van de veiligheidsgaranties, nadat in 1991 al garanties waren afgegeven waarvan Rusland later in 2014 en 2022 gebruik maakte om het land binnen te vallen. Duitse kanselier Friedrich Merz stelde dat de VS tijdens de Berlijnse besprekingen zeer aanzienlijke veiligheidswaarborgen hadden aangeboden. Hij voegde eraan toe dat er nu de kans bestaat voor een werkelijke vredesproces en dat territoriaal gedrag hierbinnen een centrale rol blijft spelen. Merz benadrukte ook dat de EU een overeenkomst moet bereiken over het gebruik van bevroren Russische activa om Oekraïne te ondersteunen, en waarschuwde dat de EU-landen het risico niet mogen ontkennen dat hierbij ook de reputatie van de Unie op het spel staat.

De internationale reactie op de vredesonderhandelingen

De woordvoerder van de Russische regering, Dmitry Peskov, stelde dat Vladimir Poetin openstaat voor vrede en serieuze besluiten, maar zich verzet tegen wat hij beschreef als tijdelijke respites en lists. Vanuit Berlijn meldde de verslaggever van Al Jazeera, Dominic Kane, dat de uitkomst van de gesprekken nog onduidelijk is. Hoewel Amerikaanse gezanten in Berlijn nog met Oekraïense vertegenwoordigers spraken, blijft het onduidelijk hoeveel van het 28-puntenplan – dat deels acceptabel was voor Moskou, maar sterk werd afgewezen door Kyiv en EU – nog overeind staat.

Voortdurende gevechten en strategische aanvallen

Tegelijkertijd meldt Oekraïne dat Rusland op maandag 153 drones heeft ingezet, waarvan 17 doelwit troffen. Het Russische ministerie van Defensie zegt dat haar troepen 130 Oekraïense drones hebben vernietigd boven Rusland. Daarnaast liet Kyiv weten dat hun onderwaterdrones een Russisch onderzeeër bij de haven van Novorossiysk in de Zwarte Zee hebben aangevallen. Sinds kort richt Oekraïne zich meer op Russische vaartuigen in de Zwarte Zee, terwijl de Russische troepen de Oekraïense havenstad Odesa blijven aanvallen, met onder andere twee Turkse vrachtschepen als doelwit. Zelenskyy beschuldigde Moskou ervan deze aanvallen te gebruiken als drukmiddel in de vredesonderhandelingen.