Context en reactie op het gewijzigde vredesvoorstel
Europese landen die Oekraïne steunen hebben terughoudend positief gereageerd op de intenties om het vredesvoorstel dat door de Verenigde Staten werd gepresenteerd te verfijnen. Dit voorstel werd aanvankelijk bekritiseerd omdat het leek te zijn afgestemd op de maximale eisen van Rusland. De leiders van Duitsland, Finland, Polen en het Verenigd Koninkrijk waren het er maandag over eens dat er tijdens de recente besprekingen tussen Washington en Kyiv in Genève enige vooruitgang was geboekt. Deze gesprekken resulteerden in wat door de VS en Oekraïne werd aangeduid als een ‘verfijnd vredeskader’.
Vervolgacties en resterende uitdagingen
De leiders benadrukten echter dat werk nog niet voltooid was. Friedrich Merz, de Duitse bondskanselier, stelde dat het mogelijk was om enkele vragen op te helderen, maar dat volledige vrede in Oekraïne niet op korte termijn te verwachten is. Hij gaf aan dat het oorspronkelijke Amerikaanse vredesplan ‘aanzienlijke wijzigingen’ had ondergaan. Merz bracht een positief geluid over de ‘tussenresultaten’. Volgens hem zou de volgende stap moeten zijn dat Rusland aan tafel gaat zitten. Hij deed dit tijdens een bijeenkomst in Angola, waar hij deelnam aan een top tussen Afrikaanse landen en de EU. Merz verwacht dat dit proces ‘moeizaam’ zal verlopen en dat het deze week in kleine stappen zal vorderen, zonder dat hij directe doorbraken verwacht.
De Amerikaanse aanpak en internationale reacties
Vorige week presenteerde de Amerikaanse president Donald Trump een vredesplan met 28 punten dat door sommigen werd gezien als een Russisch wensenlijstje. Het plan vereiste dat Oekraïne meer territorium zou afstaan, beperkingen zou accepteren op haar militaire capaciteiten en haar lidmaatschapsaspiraties voor NATO zou opgeven. Reacties van Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland waren gericht op het opstellen van een tegenvoorstel dat het vasthouden aan de frontlinies beoogde, terwijl discusies over territorium moesten worden uitgesteld. Daarnaast werd een NAVO-achtige Amerikaanse veiligheidsgarantie voor Oekraïne overwogen, gebaseerd op een conceptdocument dat door Reuters werd ingezien.
Perspectieven en verdere onderhandelingen
Ukrainisch president Volodymyr Zelenskyy verklaarde maandag dat het vredesplan nu minder dan 28 punten bevat en dat het ‘correcte elementen’ bevat. Hij benadrukte dat hij ‘gevoelige kwesties’ en ‘zeer delicate punten’ met Trump zou bespreken. De Britse premier Keir Starmer gaf aan dat de landen die Oekraïne ondersteunen – bedoeld als de ‘coalitie van de bereidwilligen’ – dinsdag via videoconferentie bijeen zouden komen om de lopende onderhandelingen te bespreken. Het Duitse Buitenlands ministerie meldde dat de topfunctionarissen van Duitsland, Finland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië en Polen maandag overleg hadden gehad met de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, Andrii Sybiha, over verdere stappen richting een einde aan de oorlog. Ook de Europese Raadvoorzitter Antonio Costa sprak in Angola over het ‘nieuwe momentum’ in de onderhandelingen. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, kondigde aan dat de EU morgen verder zou samenwerken met haar partners uit de coalitie van de bereidwilligen.
Vooruitgang en Amerikaanse reactie op de recente ontwikkelingen
Trump verklaarde maandag dat de besprekingen van zondag volgens hem goed waren verlopen. Via ‘Truth Social’ vroeg hij of er echt grote vooruitgang werd geboekt in de vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne, maar voegde daaraan toe dat men het niet mocht geloven totdat men het daadwerkelijk ziet. Hij meldde dat hij Oekraïne tot donderdag de tijd had gegeven om akkoord te gaan met een kader om de oorlog te beëindigen. Trump beschuldigde Zelenskyy ervan ‘onvoldoende dankbaarheid’ te tonen voor de vredesinspanningen.
De Oekraïense president reageerde maandag ‘opbouwend’ op Trumps benadering. Eerder die dag liet hij via X weten dat Oekraïne zou ‘blijven samenwerken met partners, met name de Verenigde Staten, en zoeken naar compromissen die ons versterken, niet verzwakken’.:
De rol van Polen en de Russische reactie
Polen’s premier Donald Tusk benadrukte dat de onderhandelingen ‘delicaat’ zijn en dat ‘niemand de Amerikanen en president Trump wil afschrikken’ om de Verenigde Staten aan de Oekraïense zijde te houden. Het Kremlin zei dat het niet op de hoogte was van de resultaten van de besprekingen in Genève, maar dat het bekend was met ‘aanpassingen’ aan het Amerikaanse voorstel. Tijdens een telefoongesprek met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan herhaalde Vladimir Putin dat het oorspronkelijke Amerikaanse plan als basis kon dienen voor een definitieve vrede. Erdogan stelde dat Turkije bereid was om het vredesproces te ondersteunen en directe onderhandelingen mogelijk te maken. Russische woordvoerder Yuri Ushakov noemde de Europese plannen volgens een rapport van TASS ‘volledig niet constructief en ongeschikt voor ons’. Vanuit Moskou liet de verslaggever Yulia Shapovalova van Al Jazeera weten dat Rusland waarschijnlijk de Europese revisies niet zal accepteren, omdat het niet alle Russische voorwaarden en belangen heeft meegenomen. Zij stelde dat Rusland bereid is door te vechten zolang het zijn doelen kan verwezenlijken, aldus Vladimir Poetin.
De impact van de oorlog en de huidige situatie
De Russische invasie heeft het oosten van Oekraïne zwaar getroffen, miljoenen mensen uit hun huizen verdreven, steden en dorpen vernield en tienduizenden slachtoffers geëist sinds het uitbreken van het conflict. Op maandag zette het bijna vier jaar durende oorlog zich voort, met Russische troepen die hun vernietigende aanvallen op burgerdoelen voortzetten terwijl ze ook terreinwinst boeken in de zonregio Zaporizhzhia. Overnacht lanceerden Russische drones aanvallen op woonwijken in Kharkiv, waarbij vier mensen om het leven kwamen en 13 gewond raakten, waaronder twee kinderen. Daarnaast voerden Russische troepen maandag aanvallen uit met drones in Pavlohrad, waarbij drie mensen gewond raakten en industriële faciliteiten werden beschadigd. Ook kregen in Kherson, in het zuiden van Oekraïne, een 61-jarige vrouw te maken met de gevolgen van Russisch artilleriebuur. Zelenskyy sprak maandag uit dat het in het belang van Rusland is om het vredesproces te verstoren en waarschuwde dat Oekraïne alert moet blijven op luchtaanvallen. Russische luchtverdedigingssystemen hebben eerdere dagen Oekraïense drones uit de lucht gehaald tijdens hun route naar Moskou. Een zwakke tegenaanval met drones op zondag veroorzaakte stroomuitval voor duizenden in de omgeving van Moskou, een zeldzame omkering van Russische aanvallen die vaak energie-uitval veroorzaken in Oekraïne.
